Morgana en Esmelle

    

       Este mes cúmprense dez anos do pasamento da escritora e xornalista Begoña Caamaño.

    Nas súas novelas “Circe ou o pracer do azul” (2009) e “Morgana en Esmelle” (2012) revisitou, respectivamente, a mitoloxía clásica e a materia de Bretaña, achegando ás lectoras e lectores unha nova perspectiva lila das personaxes de Circe e Morgana.

    Nos anos 2012 e 2013 foi recoñecida, pola novela “Morgana en Esmelle“, con diferentes galardóns, como o Premio Ánxel Casal da AGE ao mellor libro de ficción, o Premio da AELG á mellor obra de narrativa, o Premio da Crítica de narrativa galega e o Premio Losada Diéguez de creación literaria.

    Nas páxinas finais da novela “Morgana en Esmelle” recolle un derradeiro agradecemento a Álvaro Cunqueiro, do que —sinala a autora— aprendeu “que os mitos están vivos e temos o dereito de facelos nosos”.

O martes, 10 de decembro de 2024, decorrerá a primeira reunión do Club de Lectura Labirinto de Mogor II do IES Chan do Monte, dirixido a persoas adultas da nosa comunidade educativa. A obra seleccionada para esta reunión será a novela “Morgana en Esmelle” da escritora Begoña Caamaño.

Boa lectura!

Vémonos o 10 de decembro!

Día das Mulleres Escritoras

    O 14 de outubro celébrase o Día das Escritoras. Neste día reivindicamos o legado cultural das escritoras e visibilizamos a imprescindible contribución literaria das mulleres, que a miúdo foi relegada a un segundo plano na historia. O alumnado de Proxecto Competencial de 2º da ESO elaborou un orixinal mural para conmemorar a data non seu taller semanal de Igualdade. 

 

CLARICIA E GUDA. ARTISTAS DA ILUSTRACIÓN

 

Tres séculos maís tarde de que Ende firmara a súa obra, unha monxa dun mosteiro alemán deixaría o seu retrato nun libro de salmos co obxetivo de inmortalizar coa súa presenza e perpetuarse na memoria como creadora e ilustradora do libro. 

    Ao longo da Idade Media foron moitas as mulleres que tras os muros dos conventos dedicaron a súa vida ao estudo e á iluminación de libros. Como moitos monxes, o seu nome perdeuse. Aínda que algún deles sobreviviu.

    Claricia ou Clarica foi unha novicia, posiblemente unha estudante que non era monxa, ou aínda non o era, que dedicou parte da súa vida a ilustrar libros nun mosteiro alemán. Nun deles, conservado no Museo de Arte Walters de Baltimore, en Estados Unidos, aparece retratada columpiándose colleita únaa gran letra Q e co seu nome escrito sobre os seus ombreiros.

O Salterio de Claricia foi producido para un grupo de monxas benedictinas e, probablemente, por elas mesmas, na abadía dos santos Ulrico e Afra de Augsburgo, Alemaña. Aínda que o calendario e o salterio en si mesmo remóntanse a finais do século XII ou comezos do XIII, engadíronse varios textos e oracións a mediados do século XIII. O máis rechamante do manuscrito son as súas iluminacións, que inclúen un ciclo de miniaturas preliminar, miniaturas a toda páxina e iniciais historiadas. Aínda que todas pertencen ao estilo románico, varían moito en calidade e técnica: parecen ser a obra de tres ou catro artistas diferentes.

O salterio toma o seu nome, evidentemente, da inicial  «Q», da que se balancea unha moza en vestimenta secular. A moza ten a palabra «Claricia» escrita en letras vermellas ao redor da súa cabeza. O seu gracioso retrato se presenta como si estívese balanceándose da inicial, co pelo solto e unha actitude desenfadada. Como se intentase demostrar que estaba disfrutando co seu traballo. Ao grabar aquí o seu nome quedaría inmortalizado o seu traballo para a posterioridade. 

                                        (S. Ferrer Valero. El Salterio de Claricia (CC-BY-SA)

A Ilustradora Guda 

Guda foi unha relixiosa do mosteiro de Weissfauen en Alemaña que pasou a historia pola súa faceta como copista e ilustradora de manuscritos, alá polo século XII. 

Ela, igual que Claricia, decidiu autoretratarse dentro da súa obra maís coñecida, o Homiliario de San Bartolomé -conservado na Deutsche Nationalbibliothek de Francfort-. Xunto á súa imaxen deixou unha frase escrita en latín e en tinta vermella, na que se especifica que "Guda, unha pecadora, escribiu e ilustrou este libro" , (Guda, peccatrix mulier, scripsit et pintix hunc librum). 

(Marta Hoyls, Inicial co retrato de Guda, Dominio Público)

ENDE

 

Fai máis de 1000 anos no scriptorium do mosteiro zamorano de Tábara, unha muller chamada Ende, posiblemente unha relixiosa, xunto con dous monxes, Senior e Emeterius, iluminaron un manuscrito que actualmente se conserva na catedral de Girona e que se coñece co nome de Beato de Girona .

A sinatura de Ende figura no final do manuscrito xunto co dos seus compañeiros iluminadores. A artista firmou a súa obra como Ende, pintora e serva de Deus, a palabra latina de pintor aparece en forma feminina, incluíndo o nome do seu axudante despois do seu; isto permitiu distinguir o traballo de ambos e así poder atribuir a maioría do libro a Ende.

Ela está considerada, hoxe en día, como a primeira muller artista de Europa e de España. 

O Beato de Girona é un dos máis expléndidos exemplares de libros mozárabes con magníficas ilustracións. Este manuscrito foi elaborado no ano 975; consta de 568 páxinas a dúas columnas de 38 líneas. ten 124 miniaturas enriquecidas con ouro e prata. Pola súa calidade artística é moi superior  outros códices europeos desa época, e pola variedade de novas imáxenes que inclue, o converte no de maior número de páxinas iluminadas de todos os beatos que coñecemos e un dos máis interesantes. O beato de Girona é, sen dúbida, a culminación artística do scriptorium tabarense.  

Recursos:

Para coñecer un pouco máis podedes leer os seguintes traballos:

En: La primera artista española

Ende, a primeira muller pintora

Camille Claudel. La Edad Madura

 

 

Camille Claudel, siempre a la sombra de su mentor y amante Auguste Rodin. Sin embargo, su talento fue equivalente, e incluso hay quien afirma que la escultora ayudó a dar forma a algunas de las grandes obras del maestro (por no decir que éste las robó directamente).  Lo que es seguro es que si Claudel hubiera nacido hombre, su reconocimiento hubiera sido otro.

Camille Claudel nació escultora. Desde muy pequeña disfrutaba moldeando el barro y ya se veía su capacidad para reflejar en ese material los rostros de sus seres queridos. Un juego que duró al hacerse mayor y que no gustó en absoluto a su familia, que la veían como una futura esposa, madre y «artista del hogar».

Con 17 años fue admitida en una Academia de Arte parisina y de pronto, Auguste Rodin se percató del talento artístico de la joven, entrando en su vida como un terremoto. De alumna del ya legendario escultor pasaría a convertirse en su musa, y de ahí a amante.

El talento de Claudel era evidente, pero la envidia y el machismo de la época hicieron que fuera objeto de comentarios desafortunados que ponían en duda su capacidad artística. La sombra de Rodin era demasiado larga y la artista empezó a tener una relación de amor/odio. Amaba al maestro con toda su alma, pero también lo odiaba por recibir él todo el reconocimiento público, constantes encargos y alabanzas. Ella era su simple alumna y amante.

Claudel finalmente abandonó a Rodin (que no pensaba dejar a su esposa) y acabaría enloqueciendo… O eso dicen. Recientes biografías hablan de manipulaciones y maltratos por parte de su entorno, e incluso fue obligada a entrar en un sórdido psiquiátrico con el diagnóstico oficial de «manía persecutoria y delirios de grandeza».

En total, 30 años de injusta reclusión en un sórdido lugar en el que se le negaron las visitas y en el que murió sin realizar una sola obra.

Gracias a ella, se demostró que es posible esculpir la emoción.

(CC) Miguel Calvo Santos, 27-09-2016 

 

 

 Comentario ABAU. La Edad Madura de Camille Claudel  

https://drive.google.com/file/d/1jGclqebO6uK7uiBYnab4CDS3zsphO7np/view?usp=sharing

 

 

Maruja Mallo. La Verbena

 

    Maruja Mallo (en realidade Ana María Gómez González) foi unha das principais artistas da Xeración da 27 española e unha importantísima creadora que viaxou por todo o mundo e relacionouse de ti a ti cos grandes do seu tempo. 

     Nada en Viveiro (Lugo) trasladouse a Madrid e comezou a estudar na Real Academia de Belas Artes de San Fernando, onde estableceu unha gran amizade con Salvador Dalí, pero acabará abandonando a academia pola súa encorsetado sistema. Maruja Mallo era ante todo libre. 

 Xa respectada como un membro máis da Xeración do 27, viviu noites de esmorga e poesía surrealista con Dalí, Lorca ou Alberti (co que viviu un romance). Buñuel pola contra, non a soportaba, quizais pola defensa de Maruja do amor libre e a igualdade entre xéneros. Ortega cedeulle as instalacións da súa Revista de Occidente para a primeira exposición en Madrid de Mallo. Tamén formou parte das «sen chapeu», as mozas intelectuais que escandalizaron á mojigata sociedade por atreverse a saír á rúa sen esa peza. (Oh, Divos meu! Que escándalo…!). 

 Libre ata as cachas, durmiu sempre con quen quixo e como quixo. De igual a igual e sen dependencias nin dramas. Aínda que parecía ter predilección polos poetas: Pablo Neruda e Miguel Hernández foron algunhas das súas conquistas. Outros como *Éluard, Warhol ou Breton, admirárona profundamente. Viviu en París e Nova York tras estalar a guerra civil no seu país. Como artista cultivou un surrealismo moi especial. O seu estilo pasou por dúas etapas diferenciadas, unha colorista nos anos 20 con temáticas máxicas, cosmopolitas e optimistas; e outra sombría e apagada nos 30, máis caótica e desequilibrada. Tamén experimentou nesta etapa tecnicamente incorporando ao lenzo materiais orgánicos (cinza, cal…). Despois Mallo vai recuperando o equilibrio e a harmonía, demostrando unha gran pericia na pintura figurativa e recollendo obxectos e buguinas do mar. Volve ao seu país nos anos 60 tras un cuarto de século de exilio. ((CC) Emilia Bolaño, 05-03-2017)

 

 

 

 

 Comentario ABAU: "La Verbena" (Maruja Mallo):

https://drive.google.com/file/d/1FLchWrKgkUpUzCDILyMpebSa05Xf28Y7/view?usp=sharing

 

 

María Abramovic. Art must be beautiful

     Marina Abramović (Belgrado, Yugoslavia; 30 de noviembre de 1946), es una artista serbia dedicada al arte del performance​ que inició su carrera a comienzos de los años 1970. Activa durante más de cuatro décadas, se ha descrito a sí misma como la «Madrina del arte de la performance«.​ El trabajo de Abramović explora la relación entre el artista y la audiencia, los límites del cuerpo y las posibilidades de la mente.

 

 Arte must be beautiful, Comentario ABAU

 

 Fuentes:

Marina Abramović. (2024, 11 de abril). Wikipedia, https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Marina_Abramovi%C4%87&oldid=159360071.  

Marina Abramovi´c. Wikiart https://www.wikiart.org/es/marina-abramovic

Marina Abramović. Premio Princesa de Asturias de las Artes 2021 

 

Marina Abramovic, The artist ist present (Documental).

 

 

 

Cindy Sherman. Untitle film still

 

        La emblemática serie Untitled Film Stills marcó la consagración de Cindy Sherman dentro de la escena artística internacional. Las fotos en blanco y negro que la componen muestran a diversas figuras femeninas en lo que parecen ser capturas fijas tomadas en diferentes escenas cinematográficas. Dice el crítico David Campany: “¿Sherman posa o actúa, o actúa como si estuviera posando, o posa como si estuviera actuando? ¿Posa para la cámara o es poseída por ella? ¿O es algo incluso más complicado? Sea lo que sea, podemos decir que Sherman se apropió del ‘look’ del cine narrativo clásico en tres sentidos: su estilo visual, la posición de la cámara y la mirada dirigida de la protagonista, a menudo a un punto ubicado fuera de campo”.

Untitle film still. Comentario ABAU

 

Fuentes de consulta:

David Campany: Photography and Cinema
http://davidcampany.com/photography-and-cinema/

Cindy Sherman: The Complete Untitled Film Stills
https://www.moma.org/calendar/exhibitions/253

Laura Mulvey: A Phantasmagoria of the Female Body
https://newleftreview.org/I/188/laura-mulvey-a-phantasmagoria-of-the-female-body-the-work-of-cindy-sherman

Rosalind Krauss: Bachelors
https://mitpress.mit.edu/books/bachelors

 

Mulleres e Ciencia. María Blasco Marhuenda

 

 

    María Blasco Marhuenda  licenciouse en 1989 en Ciencias Biolóxicas pola Universidade Autónoma de Madrid. En 1993 doutorouse en Bioquímica e Bioloxía Molecular no Centro de Bioloxía Molecular «Severo Ochoa» (CSIC-UAM) baixo a supervisión de Margarita Salgas, unha das pioneiras da investigación en bioloxía molecular de España. 

 

 

Autor: Entre Científicas

    O mesmo ano que finalizou o seu doutoramento incorporouse como investigadora no laboratorio de Carol W. Greider (Nobel de Medicina en 2009) no Cold Spring Harbor Laboratory, de Nova York. Regresou a España en 1997 para establecerse como responsable de grupo no Centro Nacional de Biotecnoloxía (CSIC) e constituíu o seu propio grupo de investigación no Departamento de Inmunología e Oncoloxía do Centro Nacional de Biotecnoloxía (CNB). 

   En 2003 encabezou, no Centro Nacional de Investigacións Oncolóxicas (CNIO), o grupo de Telómeros e Telomerasa e dirixiu o programa de Oncoloxía Molecular, desde 2005 compatibilizou esas funcións coa vicedirección de Investigación Básica deste organismo, ata xuño de 2011, cando foi nomeada Directora do CNIO. 

     Publicou máis de 200 artigos nas revistas científicas máis prestixiosas do mundo (Nature, Science ou Cell), é actualmente referente mundial no estudo dos telómeros (os extremos dos cromosomas) e a encima que os controla, a telomerasa, e a súa relación co cancro e o envellecemento e conseguiu, grazas á ampla divulgación dos seus traballos, popularizar estes termos (Carolina Martínez Pulido. María Blasco: ejemplaridad en la vanguardia de la ciencia)

 

   Para saber máis sobre ela consultar os seguintes enlaces: 

• Barbería, José L. «María Blasco». El País Semanal, 13 octubre 2016
• Camacho, Elena. «El equipo de María Blasco logra destruir células cancerígenas». 
• Video: «Con ciencia: María Blasco, las claves de la inmortalidad celular». Emitido en La2 de RTVE
  

 RECURSOS DIDÁCTICOS.

María Blasco Marhuenda. Proposta de Traballo (Taller de Igualdade)

"Fenómenas do rural"

 Exposicións para celebrar o día 8 de marzo

 

 

Baixo o título "fenómenas do rural" o artista Joseba Muruzábal ilustrou numerosos pobos de Galicia con murais de avoas con superpoderes, en homenaxe ás mulleres do rural galego que adicaron toda a súa vida a traballar no campo. 

Nós recollimos nunha pequena mostra algúns dos murais para homenaxear as superavoas no día 8 de marzo. 

8 de Marzo. Día Internacional da Muller

Películas para celebrar o 8 de marzo, Día da Muller

 

 

Taller de Cine. Ágora

 

Ágora abarca muchas facetas de la cultura y de la existencia del ser humano. Su protagonistas, la filósofa y astrónoma Hipatia, era una mujer, prácticamente desconocida hasta que fue recuperada para el cine. 

Sin embargo, Cualquiera que haya ojeado mínimamente un libro de matemáticas encontrará casi sin quererlo el nombre de esta mujer científica, porque su vida, su leyenda, su legado, llama tanto la atención que es digna de ser rememorada. 

Ficha didáctica para trabajar con el alumnado: 

Ágora. Unidad Didáctica

Taller de Cine. Figuras Ocultas

    Para conmemorar el día 11 de febrero proponemos realizar un talle de cine sobre el tema de la mujer y la ciencia.

    La película seleccionada es "Figuras Ocultas". La película está basada en una historia real ocultada durante décadas. Durante la Guerra Fría, la Nasa buscaba mentes brillantes; la matemática, científica espacial y física Mary Jackson; la matemática y esperta en computación Dorothy Vaughan; y la ingeniera aeroespacial Mary Jackson son escogidas en el proyecto de llevar al hombre al espacio. A pesar de sus brillantes aportaciones al proxecto, sufren repetidas discriminaciones por ser mujeres, científicas y afroamericanas.   

 

 

Ficha didáctica para trabajar sobre la película con el alumnado:

 Figuras Ocultas. Unidad Didáctica

 

 

Exposición Mujeres de Ciencia

 

GEAS. Mujeres que estudian la Tierra

     Con GEAS Mujeres que estudian la Tierra viajaremos en el tiempo para dar voz a 12 geólogas de épocas, contextos históricos y nacionalidades diferentes, pero con un denominador común: dejaron una impronta imborrable sobre los estratos del conocimiento. Doce mujeres que retaron a la sociedad de su época para avanzar en el camino de la Ciencia.

O Día Internacional da Muller e a Nena na Ciencia

 O Día Internacional da Muller e a Nena na Ciencia, que se celebra cada ano o 11 de febreiro, foi aprobado pola Asemblea Xeral das Nacións Unidas co fin de lograr o acceso e a participación plena e equitativa na ciencia para as mulleres e as nenas, e ademais para lograr a igualdade de xénero e o empoderamento das mulleres e as nenas. Este Día é un recordatorio de que as mulleres e as nenas desempeñan un papel fundamental nas comunidades de ciencia e tecnoloxía e que a súa participación debe fortalecerse.

    A celebración deste día está dirixida pola UNESCO e ONU-Mujeres, en colaboración con institucións e socios da sociedade civil que promoven o acceso e a participación de mulleres e nenas na ciencia.

    Este curso celebraremos o día cunha pequena mostra sobre a contribución das mulleres ao campo da Xeoloxía. Para iso tomaremos como referencia un interesante traballo titulado "Geas. Mujeres que estudian la Tierra".

 

Podemos consultar a obra no seguinte enlace:

Geas. Mujeres que estudian la Tierra

Mujer, Vida, Libertad

NOVEDADES BIBLIOTECA

 

O 16 de setembro de 2022, en Irán, Mahsa Amini sucumbiu ante os golpes propinados pola policia da moral por non levar o veo. A súa morte levantou unha onda de protestas por todo o país que se converteu non movemento feminista sen precedentes.

Co fin de narrar este acontecemento fundamental para Irán e para todas nós e todos nós, Marjane Satrapi reuniu a tres especialistas: o politólogo Farid Vahid, o reporteiro Jean-Pierre Perrin e o historiador Abbas Milani, aos que se suman dezasete dos mellores talentos do cómic.

Cómo las mujeres (también) construyeron el mundo: Reinas guerreras y revolucionarias silenciosas

NOVEDADES DE BIBLIOTECA

 Inspirada en la abrumadora respuesta que tuvo la campaña mundial que inició Mosse en las redes sociales bajo el hashtag #WomanInHistory, que se lanzó en 2021, esta importante obra de no ficción recopila, de manera rica y detallada, más de 1.000 voces de mujeres no escuchadas o poco escuchadas. También nos ofrece la siguiente pregunta vital: ¿cómo y por qué los logros de las mujeres se han omitido rutinariamente de los libros de historia y cuáles son las consecuencias de contar solo la mitad de nuestra historia humana?

En estas páginas, conocerás a casi 1000 mujeres cuyos nombres merecen ser mejor conocidos:
- mujeres que dedicaron su vida al mundo natural o a la medicina,
- mujeres valientes que resistieron y lucharon por lo que creían para defender a sus familias, su cultura y sus países,
- heroínas anónimas del escenario y la pantalla.

Viajando por todo el mundo y abarcando todos los períodos de la Historia, esta es también una historia detectivesca, intensamente conmovedora, sobre la propia historia familiar de la autora, ya que Kate Mosse reconstruye la vida olvidada de su bisabuela, Lily Watson, una novelista famosa y de gran éxito en su época y de la cuál a día de hoy nadie conocía su existencia.

Conocida por sus aclamadas novelas de aventuras históricas y por su trabajo defendiendo las voces de las mujeres como directora y fundadora del Premio de Mujeres de Ficción, este libro nos muestra la pasión de Mosse para asegurarse de que se reconozcan los logros de las mujeres del pasado y del presente. Un libro ambicioso en su alcance y fascinante en sus detalles que presenta un elenco diverso y global de nombres. Una historia alternativa y ecléctica de las mujeres del mundo. Una carta de amor a la historia familiar y una memoria personal sobre la naturaleza de las luchas de las mujeres para ser escuchadas y para ver sus logros reconocidos.

Un libro para todos los que alguna vez se han preguntado cómo se hace la historia.